Historia budynku
W budynkach Małopolskiej Uczelni Państwowej im. rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu mieścił się przed wojną Polski Monopol Tytoniowy.
W czasie wojny, po podjęciu przez Niemców decyzji o utworzeniu obozu koncentracyjnego Auschwitz, w budynku Monopolu (obecnie Collegium Primum) osadzono pierwszy transport więźniów do Auschwitz. Znalazło się w nim 728 Polaków z więzienia w Tarnowie. Dzień ich przywiezienia do Oświęcimia, 14 czerwca 1940 r., uważa się za początek funkcjonowania obozu. Dziedziniec przed budynkiem ogrodzono, w narożnikach ustawiono wieże wartownicze. To tu odbył się też pierwszy w dziejach obozu apel.
Po przeniesieniu więźniów do obozu macierzystego, w budynku Monopolu – zwanym Stabsgebäude (budynkiem sztabowym) – przez pewien czas mieściły się biura administracji obozowej, później kwatery dla nadzorczyń SS i magazyn broni, natomiast w piwnicy zorganizowano pralnię odzieży dla esesmanów.
W 2005 r. budynek otworzył swoje podwoje dla kilkuset studentów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Oświęcimiu (ówczesna nazwa Uczelni).
Na elewacji budynku Collegium Primum umieszczono tablicę upamiętniająca tragiczne wydarzenia, a w korytarzach budynku pojawiła się ekspozycja stała ilustrująca losy więźniów I transportu do KL Auschwitz.
Każdego roku, 14 czerwca, w rocznicę przybycia I transportu polskich więźniów politycznych do KL Auschwitz, przed budynkiem szkoły odbywają się uroczystości z udziałem byłych więźniów.
- Historia Kampusu Uczelni w latach 1916 – 2005
- Historia Kampusu Uczelni w latach 2005 – 2023
Niecodzienne znalezisko w Uczelni
20 kwietnia 2009 roku pracownicy prowadzący prace wyburzeniowe w drugim budynku Małopolskiej Uczelni Państwowej (Collegium sub Horologio) odkryli w ścianie niecodzienne znalezisko – butelkę, a w niej zwinięty w rulon kawałek papieru.
W zakorkowanej butelce, którą zabetonowano w ścianie schronu przeciwlotniczego znajdującego się podczas wojny w pomieszczeniach piwnicznych remontowanego budynku umieszczono kartkę (najprawdopodobniej fragment papierowego worka na cement), na której znajdowały się wypisane ołówkiem nazwiska siedmiu więźniów KL Auschwitz. Więźniowie Ci jesienią 1944 roku budowali schron przeciwlotniczy w budynku magazynu SS – obecnie należącym do MUP. Wszyscy więźniowie byli w wieku od 18-20 lat, wśród nich sześciu było narodowości polskiej i jeden francuskiej.
Poniżej przedstawiamy treść kartki (z zachowaniem pisowni oryginalnej).
„Obóz koncentracyjny Oświęcim dnia 20.IX.44. Wszyscy w wieku od 18 do 20 lat”.
dla obsługi T.W.L.
Budowali go więźniowie:
N º 121313 Jankowiak Bronisław z Poznania
| | 130208 Dubla Stanisław z Łaskowic pow. Tarnów
| | 131491 Jasik Jan z pod Radomia
| | 145664 Sobczak Wacław z pod Konina
| | 151090 Czekalski Karol z Łodzi
| | 157582 Białobrzeski Waldemar z Ostrołęki
| | A 12063 Veissid Albert z Lyon (Francja)
6 maja 2009 roku godz. 11.00 w Małopolskiej Uczelni Państwowej odbyła się uroczystość przekazania Dyrekcji Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau odnalezionego dokumentu. W uroczystości przekazania uczestniczył jeden z autorów listu – Pan Wacław Sobczak (nr obozowy 145664). Parę miesięcy później MUP w Oświęcimiu odwiedził drugi z żyjących autorów kartki – Albert Veissid z Francji (nr obozowy A 12063).
Wierna kopia odnalezionego listu wraz z fragmentem muru, w którym go ukryto została wyeksponowana w miejscu odnalezienia – w drugim budynku Uczelni zwanym „Collegium sub Horologio”. Znajduje się tam również pamiątkowa tablica.
